Sneller, beter, mooier – de vormgeving van de vooruitgang

Designmuseum Den Bosch ​

Bij binnenkomst wordt de toon meteen gezet door een fraaie reeks gestroomlijnde objecten, waaronder een bobslee.

Text en foto's : Gert te Lintelo

​​​Botenbouwers weten al duizenden jaren dat een schip met een puntig toelopende voorzijde sneller door het water klieft dan een rechthoekige drijvende bak. Het is de weg van de minste weerstand oftewel stroomlijn... Stroomlijn gaat in de twintigste eeuw een cruciale rol spelen bij mechanisch voortbewogen voertuigen. Maar dat niet alleen, leert Sneller, beter, mooier – de vormgeving van de vooruitgang in het Designmuseum in 's Hertogenbosch nog tot en met 3 september.

Salvatore Maiorca ontwerpt in 1947 voor Fiat een revolutionaire motorfiets die nooit in productie gaat.

​De term “stroomlijn” komt uit de wetenschap en de techniek. Een stroomlijn is de rechtst mogelijke lijn waarlangs een vloeistof of gas stroomt. Bij een obstakel ontstaat er weerstand en wordt de rechte stroming onderbroken, hetgeen de voortbeweging afremt. Met vaak gladde, vloeiende, afgeronde vormen proberen ontwerpers de stroming de juiste kant op te sturen. De wetenschappelijke studie van de beweging van lucht en andere gassen heet aerodynamica. Bij water of andere vloeistoffen spreken we van hydrodynamica.
 
Altijd sneller, altijd beter, altijd mooier. Het design van de minste weerstand, dat is de filosofie van de stroomlijn: een van de belangrijkste ontwerpprincipes van de moderne tijd. Het concept van stroomlijning wordt razend populair in de jaren dertig van de twintigste eeuw, met name in de Verenigde Staten waar de Frans-Amerikaanse designer Raymond Loewy (1893-1986) een belangrijke voorvechter is. Hoekige vliegtuigen van hout en textiel worden ranke reuzen van blinkend aluminium. Massieve stoomtreinen worden omgevormd tot zilveren kogels. Auto’s zijn niet langer geschakelde hoekige dozen, maar razen voort met een vloeiende, aaneengesloten vorm. Strikt genomen ontstaan aerodynamisch verantwoorde vormen in een windtunnel, maar in de praktijk gaan de meeste ontwerpers in de jaren dertig nog op hun gevoel af. Een gevoel dat dikwijls perfect aansluit bij de heersende Art deco-stijl. Hetgeen bij statische objecten niet uitmaakt, dan gaat het primair om de uitstraling. Gestroomlijnd design verkoopt en werkelijk álles kan gestroomlijnd worden, van stofzuigers en lampen en tot vleessnijmachines en lampen. Niet perse noodzakelijk stroomlijndesign blijft bij gebruiksvoorwerpen succesvol tot ver in de jaren zestig en soms zelfs daarna. De droom van minimaal gehinderde voortbeweging blijft echter definitief van belang, zowel in de sport als bij voertuigen, waarbij een geringer energieverbruik een belangrijke rol speelt. Intuïtief is stroomlijn dan echter niet meer, bij het ontwikkelen van de optimale vorm speelt de windtunnel een belangrijke rol. Waarbij niet zelden ook wordt gekeken naar de dierenwereld, zoals de dolfijn.
 

In het designmuseum kunt u op de eerste verdieping kennis maken met gestroomlijnde fietsen en motoren, schitterende schaalmodellen en foto's van gestroomlijnde auto's, treinen, motorfietsen, fietsen, machines en gebruiksvoorwerpen. Ook zijn er enkele schilderijen en andere kunstvoorwerpen te zien, alles uitgebreid toegelicht. Op de bovenetage wordt dieper ingegaan op de werking van de aerodynamica, met de mogelijkheid zelf kleine experimenten te doen.
​

In hetzelfde pand:
Boeiende modefotografie
 
Nog energie over? Dan kunt je je in het aanpalende Noordbrabants Museum ook nog vergapen aan A Personal View on High Fashion & Street Style. Photographs from the Nicola Erni Collection. 1930 to Now. Ruim 240 foto's nemen je mee naar de verleidelijke droomwereld van de haute couture tot de echte wereld van de straatfotografie.
 
Vanaf de jaren dertig staan magazines zoals Vogue en Harpers Bazaar er vol mee: modefoto's die de lezer verleiden met ideale droombeelden. Tot in de puntjes geregisseerd. Tegelijkertijd ontwikkelt de 'street style fotografie' zich, met ongekunstelde snapshots regelrecht van de straat. Beide zeggen niet alleen veel over de mode van toen, maar laten ook een actueel tijdsbeeld zien. En hoe kijken we daar nu naar? Aan de hand van verschillende thema's zoals Revolutie!, Seks & Provocatie en Fictie & Fantasie maak je een tijdreis door de fascinerende wereld van de modefotografie. Verzameld door de Zwitserse Nicola Erni, in het bezit van één van de grootste privécollecties met modefotografie ter wereld. Net als Sneller, beter, mooier is de fototentoonstelling nog toegankelijk tot en met 3 september. Twee tentoonstellingen achter elkaar is iets teveel van het goede? De bruisende Bossche binnenstad biedt volop gelegenheid om tussendoor smakelijk te lunchen...
​